Het is Global Divestment Day. Over de hele wereld roepen actiegroepen beleggers op hun aandelen in de fossiele industrie af te stoten. Belangrijkste argument: oliebedrijven zijn zwaar overgewaardeerd op de beurs. De olievoorraden die ze voor miljarden op hun balans hebben staan zijn in werkelijkheid onverkoopbaar, want die moeten in de grond blijven om een klimaatramp te voorkomen.
Geen serieuze econoom of klimaatwetenschapper betwijfelt nog dat klimaatverandering het gevolg is van CO2-uitstoot door menselijke activiteiten. Daarnaast is het glashelder dat ongeremde klimaatverandering leidt tot catastrofale gevolgen, niet alleen voor natuur en milieu maar ook voor de economie. De olie, gas en steenkool die nu nog in de grond zitten, kunnen daar dus maar het beste blijven zitten. Bedrijfseconomisch: als die voorraden onverkoopbaar zijn, moet Shell ze afboeken. Het bedrijf verliest dan flink aan waarde.
Beleggers die zo’n koersval voor willen zijn, verkopen hun aandelen in oliemaatschappijen (‘divestment’). Ze denken dat ze hun investeringen op termijn niet terugverdienen als de olievoorraden die nu nog op de balansen van fossiele bedrijven staan uiteindelijk nooit opgepompt en verkocht kunnen worden. Aandelen in zulke bedrijven worden een ‘stranded asset’: een investering in een vastgelopen bedrijfstak. Beleggen in Shell is als geld steken in een videotheek of een fabrikant van fotorolletjes.
Rockefeller
Dat divestment geen groene retoriek is, blijkt wel uit de snelle groei van de divestment-beweging wereldwijd. Terwijl Shell-topman Ben van Beurden nog dapper roept dat hij altijd nieuwe geldschieters zal vinden, trekken de eerste grote investeerders zich al terug uit de olie. Het grote Noorse pensioenfonds KLP besloot onlangs uit de fossiele brandstoffen te stappen, net als universiteiten in Australië en de VS. De Bank of England voert onderzoek uit naar risico’s van een de carbon bubble. In Nijmegen en andere Nederlandse steden roept een brede beweging van studenten, hoogleraren en milieuorganisaties universiteiten en pensioenfondsen op tot desinvesteren in de fossiele economie. Zelfs de familie Rockefeller, steenrijk geworden dankzij de olie, stapt uit olie.
Shell zit nog in de ontkenningsfase, maar veel andere voorheen fossiele bedrijven zoeken naar nieuwe businessmodellen. Van de energiereuzen was E.ON de eerste die definitief het roer omgooide. Eind 2014 liet E.ON weten geen toekomst meer te zien in olie en gas, en zich voortaan te richten op hernieuwbare energiebronnen. Goed nieuws voor duurzaamheidspromotors, maar critici verwijten EOn dat er helemaal geen groene gedachte achter de ommekeer zit: de verkoop van hun kolencentrales zou enkel gebaseerd zijn op financiële motieven.
Precies dus wat de divestment-beweging zegt: er is geen brood meer te verdienen met fossiele brandstoffen.
Jos Reinhoudt, kennismanager MVO Nederland en auteur van het MVO Trendrapport 2015. Twitter: @JosReinhoudt